Uczony światowej sławy, prezes Polskiej Akademii Umiejętności, współtwórca Krakowskiej Szkoły Fizyki Teoretycznej. Małopolanin Roku 2012.

**********

Prof. dr hab. Andrzej Białas (ur. 26 lipca 1936) - polski fizyk, profesor nauk matematyczno-fizycznych, prezes Polskiej Akademii Umiejętności. Jest autorem około 260 prac naukowych. Po reaktywacji PAU został jej członkiem (jako członek krajowy czynny Wydziału III Matematyczno - Fizyczno - Chemicznego), a od roku 2001 r. jest prezesem Polskiej Akademii Umiejętności.

W 1958 r. uzyskał magisterium z fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie obronił doktorat z ogólnej teorii względności w 1962 r. Habilitował się w 1966 r., w 1986 r. uzyskał tytuł naukowy profesora.

Profesor Białas jest twórcą dynamicznego modelu cząstek, w którym wprowadził pojęcie zranionych nukleonów (wounded nuckleons). Jest to koncepcja, która odegrała niezmiernie istotną rolę dla ilościowego opisu produkcji hadronów w zderzeniach z uczestnictwem jąder. Pozwala ona także na zrozumienie systematyki produkcji hadronów i różnic w ich rozkładach w zderzeniach proton-proton, proton-jądro i jądro-jądro. Bez koncepcji wounded nucleons trudno byłoby sobie wyobrazić dzisiaj zarówno teoretyczny, jak i ilościowy opis produkcji hadronów w ramach eksperymentów ciężkojonowych w Europejskim Laboratorium CERN oraz w Brookhaven National Laboratory (BNL). Prace Profesora Białasa dotyczące rozkładów krotności cząstek w zderzeniach jądro-jądro dały fundamentalny wkład do dziedziny.

Profesor Andrzej Białas prowadzi szeroką współpracę międzynarodową. Współpracuje on z wiodącymi ośrodkami naukowymi w świecie i z wieloma wybitnymi naukowcami w kraju i za granicą. Z zagranicznych współpracowników należałoby wymienić sławnego fizyka amerykańskiego Victora Weisskopfa, czy też belgijskiego fizyka Leona Van Hove. Kontakty Profesora Białasa z czołowymi naukowcami i ośrodkami zaowocowały rozwojem fizyki wysokich energii w Polsce. Jego wysoka pozycja i uznanie jego osiągnięć naukowych w CERN otworzyły drogę wielu młodym fizykom polskim do współpracy w tym wiodącym europejskim laboratorium.

Profesor Andrzej Białas jest jednym z głównych twórców i liderów krakowskiej szkoły fenomenologii i teorii fizyki cząsteczek elementarnych. Był on także jednym z inicjatorów i jest nadal współorganizatorem Krakowskiej Szkoły Fizyki Teoretycznej, które od kilkudziesięciu już lat cieszą się wysoką renomś w świecie.

Zawodowo związany z Instytutem Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskał w 2009 tytuł honorowego profesora tej uczelni. Został także profesorem w Instytucie Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN. Uzyskał członkostwo w Komitecie Fizyki Polskiej Akademii Nauk.

Odznaczony: Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Mariana Smoluchowskiego.