Deklaracja Małopolska Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski - Małopolska - obszar ekologicznie chroniony

Szczególne znaczenie w planowaniu rozwoju ekologicznego ma konieczność powiązania w rozwoju regionu celów ekonomicznych, ochrony środowiska i interesów społeczności lokalnych.

W konstruowaniu programów strategicznych w rozwoju regionów, gdzie wpływ na życie społeczne i gospodarcze mają lub powinny mieć wysokiej jakości walory przyrodnicze, uwzględnia się przede wszystkim:
- rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia społeczeństwa
- poprawę stanu środowiska naturalnego poprzez racjonalne użytkowanie zasobów wodnych, wprowadzenie racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej, wprowadzenie systemów gospodarki odpadami, zarządzanie jakością powietrza
- ochronę zasobów przyrody, tworzenie systemów obszarów chronionych
- zagospodarowanie walorów przyrodniczych w celu przystosowania do właściwie rozumianej turystyki zrównoważonej
- zapobieganie niewłaściwemu zagospodarowaniu i zabudowie obszarów atrakcyjnych pod względem przyrodniczym, kulturowym i turystycznym
- rozbudowę infrastruktury, w tym sieci komunikacyjnych, telekomunikacji itp.
- prowadzenie promocji walorów regionu
- edukacją ekologiczną społeczeństwa
- poprawę ochrony przed powodzią m.in. poprzez budowę zbiorników retencyjnych i regulacje stosunków wodnych w połączeniu ze wzbogaceniem walorów rekreacyjnych
- tworzenie warunków do rozwoju transgranicznej współpracy z Ukrainą i Słowacją w dziedzinie gospodarki, turystyki i ochrony przyrody.

Zrównoważony rozwój powinien być zawsze ukierunkowany na ograniczenie konfliktów wynikających z potrzeb zapewnienia równowagi ekologicznej środowiska oraz popytu na rozwój gospodarczy i usługi.

Województwa małopolskie i podkarpackie to obszary o dużym udziale bogatych zasobów przyrody charakteryzujących się znaczną różnorodnością biologiczną.

Karpaty, zajmujące znaczną część Małopolski, są ostoją unikatowej przyrody górskiej, miejscem bytowania rzadkich gatunków zwierząt, czy występowania endemicznych zespołów roślin.

Obszary chronione znajdujące się w Małopolsce (Parki Narodowe i Krajobrazowe) oraz inne bardzo atrakcyjne rejony, narażone są na wielorakie presje związane z intensyfikacją osadnictwa, rozbudową infrastruktury, czy też istniejący przemysł.

Dzisiaj, chociaż w wielu przypadkach nastąpiła poprawa, stan środowiska nie jest zadowalający. Zbyt mało jest rzek o I czy II klasie czystości, nieoczyszczone ścieki komunalne stanowią ponad 60% wytwarzanej ilości.

Pomimo znacznego ograniczenia emisji zanieczyszczeń w ciągu ostatnich 10 lat z energetyki zawodowej nadal w sezonie zimowym notowane są przekroczenia dopuszczalnych norm z powodu niskiej emisji ze źródeł lokalnych. Rosnący lawinowo wzrost liczby pojazdów samochodowych powoduje kolejne zagrożenia dla jakości powietrza, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich. W naszych miastach i wzdłuż tras komunikacyjnych obserwuje się znaczne przekroczenia norm hałasu. Niestety ciągle rosnąca ilość odpadów komunalnych stanowi dla większości gmin poważny problem, potęgujący się w terenie dużą ilością "dzikich wysypisk".

Większość z wymienionych problemów to zaległości z "poprzednich lat", kiedy nakłady na ochronę środowiska były za małe, a znaczenie racjonalnej zrównoważonej gospodarki w ogóle prawie nie istniało.

W ciągu ostatnich 10 lat widać jednak wyraźny postęp. Są fundusze na ochronę środowiska w budżecie państwa, są też środki pozabudżetowe. Z roku na rok powstają na terenie Małopolski związki gmin, z uporem i znaczącymi już rezultatami, dające przykład rozwiązywania problemów dotyczących poprawy jakości wód, problematyki odpadów.

Głównym kierunkiem działań Gmin, Powiatów i Województw Małopolski powinno być osiągnięcie w ciągu najbliższych 10 lat (do 2010 roku) standardów Unii Europejskiej - zgodnie z tworzącym się Narodowym Programem Ochrony Środowiska.

Pod koniec września br. polski dokument "Narodowa strategia ISPA" został przedstawiony Komisji Europejskiej DGXVI i uzyskał bardzo wysoką ocenę. Większość przedstawionych zagrożeń środowiska w Małopolsce to priorytety w programach ISPA, przy czym projekty zgłoszone do realizacji muszą charakteryzować się rozwiązaniami kompleksowymi i zintegrowanymi, powinny też obejmować określony obszar naszego kraju.

Nie tylko ISPA, ale i będące w naszym posiadaniu fundusze celowe (narodowy, wojewódzkie, gminne) preferują rozwiązania kompleksowe.

Z tych względów bardzo ważnym jest aspekt tworzenia porozumień międzygminnych i wspólne rozwiązywanie priorytetowych problemów dotyczących np. zlewni, okręgu turystycznego, działań dotyczących likwidacji niskiej emisji itp.

Małopolska powinna być liderem w przygotowaniu i realizacji programów w zakresie ochrony środowiska, oparciu o środowiska samorządu, przedsiębiorstw, NFOŚ, instytucje finansowe oraz środki pomocowe z Unii Europejskiej.

Bardzo cenną inicjatywą, która powinna zintegrować działania w Małopolsce jest małopolski program "Zielone Karpaty" zapoczątkowany w 1995 roku, a podporządkowany wymaganiom ochrony środowiska przyrodniczego w koegzystencji z rozwojem gospodarczym i społecznym całego regionu. Polska i Małopolska powinny być centrum koordynowania tego programu.

Należy uznać, że głównym celem na najbliższe lata jest osiągnięcie w możliwie najkrótszym czasie standardów UE jakości poszczególnych elementów środowiska - wody, powietrza, powierzchni ziemi, walorów przyrodniczych.

Cel ten osiągniemy poprzez:
- inicjowanie zmian w przepisach prawa, szczególnie tych, które powoduj ą wy dłużanie procedur administracyjnych
- aktywne oddziaływanie na procesy legislacyjne
- integracje wspólnych działań w kierunku efektywniejszego finansowania programów, których wyznacznikiem powinna być skoordynowana inwentaryzacja potrzeb i zagrożeń
- zbudowanie właściwego systemu monitorowania środowiska, który przekazywałby informacje o osiągniętych efektach oraz byłby wyznacznikiem merytorycznego podejścia do rozwiązania problemów i tempa poprawy sytuacji.
- stworzenie podstaw prawnych do finansowania monitoringu środowiska na poziomie krajowym i regionalnym.

Apelujemy do gmin, powiatów, województw Małopolski oraz instytucji, przedsiębiorstw i organizacji społecznych o aktywne działania dla szybkiego uczynienia z Małopolski obszaru ekologicznie czystego.

Przewodniczący Stowarzyszenia
Kazimierz Barczyk