Stanowisko Stowarzyszenia Gmin Małopolski w sprawie zgłoszonego przez grupę postów SLD projektu ustawy "Ordynacja wyborcza do rad gmin".

Rada Stowarzyszenia Gmin Małopolski jako przedstawiciel stu trzydziestu dwu gmin wyraża sprzeciw wobec:

I. Zmiany systemu wyborczego w małych miastach i wsiach z większościowego na proporcjonalny. Dokonywanie zasadniczych zmian w ordynacji wyborczej na trzy miesiące przed terminem wyborów nosi znamiona manipulacji politycznej służącej głównie ugrupowaniu, które je proponuje.
Zmiana głosowania na listy kandydatów zamiast na konkretne osoby spowoduje w małych gminach gwałtowne upolitycznienie wyborów, co w warunkach małomiasteczkowo - wiejskich może przybrać groteskowe formy. W środowiskach małych miast i wsi ludzie głosują na dobrze sobie znane osoby, a nie na partie polityczne, które są tam jeszcze prawie nieobecne. Doraźne tworzenie komitetów wyborczych może przy proponowanym sposobie podziału mandatów doprowadzić do wejścia w skład rad ludzi z minimalnym poparciem wyborców.

II. Nie mają również naszej aprobaty projektowane zmiany w ustawie o samorządzie terytorialnym. Wprowadzane są one teraz w słabym związku z ordynacją wyborczą będąc, wyrazem obaw obecnej ekipy rządzącej przed samorządami. Centralistyczne w swej istocie tendencje projektodawców zmian ujawniają się próbą zwiększenia uprawnień wojewodów do ingerencji w prace samorządu. Wzmocnieniu pozycji prezydenta, burmistrza, wójta i zarządu gminy nie powinno towarzyszyć zmniejszanie kompetencji rad gminy. Rada gminy jako lokalny parlament jest najwyższym przedstawicielem gminnej wspólnoty mieszkańców, wyłoniona w drodze powszechnych, demokratycznych wyborów. Uważamy, że wszelkie zmiany ustawy samorządowej po szerokiej konsultacji z samorządami gmin, na co przed tymi wyborami nie ma już czasu - mogą wprowadzić jedynie zamęt prawny, a w konsekwencji chaos w samorządach gmin.

Uwagi szczegółowe do:

1. Zmian w ordynacji wyborczej
- art. 13 projektu
Tworzenie jednego okręgu wyborczego dla gminy o liczbie mieszkańców do 10 tysięcy doprowadzić może do zdominowania rady przez radnych wybranych w jednej lub dwóch największych miejscowościach okręgu przy braku reprezentacji w radzie miejscowości najmniejszych.
Określenie najmniejszego okręgu jako 5 mandatowy może wymusić kojarzenie sołectw niezgodnie z założeniami samego projektu. Wprowadzenie tego zapisu może w małych gminach spowodować, że albo nie będzie miał kto prowadzić kampanii wyborczej, albo zająć miejsca w komisjach wyborczych. Interpretacja słowa "agitacja" może stać się przyczyną konfliktów.

2. Zmian w ustawie samorządowej (art. 106 projektu).
- art. 15 ustawy samorządowej
Nie jest dobrym rozwiązaniem stawianie prezydenta, burmistrza, wójta w roli organu uchwałodawczego i wykonawczego, prowadzi bowiem do wielu nieprawidłowości w podziale kompetencji. Wymóg podpisu prezydenta, burmistrza, wójta pod uchwałą rady, której może nie być członkiem otwiera nowe pole konfliktów.
- art. 16 ustawy samorządowej
Propozycja, aby prezydent, burmistrz, wójt powoływał zarząd (oczywiście spośród radnych jak to wynika z art. 28 ustawy samorządowej), a także sekretarza i skarbnika gminy jest zupełnie nieuzasadnionym uszczupleniem kompetencji rady. Opowiadamy się za tym, aby rada powoływała zarząd na wniosek prezydenta, burmistrza, wójta.
- art. 19 ustawy samorządowej
Projekt, w którym statut gminy ma dopuszczać powierzenie prezydentowi, burmistrzowi, wójtowi obowiązków przewodniczącego rady jest rozwiązaniem w którym o przegłosowaniu uchwały może zdecydować nie posiadający mandatu radnego przewodniczący rady.
- art. 28 ustawy samorządowej
Wprowadzenie uprawnienia wojewody doza-dania reasumpcji uchwały w sprawie odwołania prezydenta, burmistrza, wójta stawia pytanie: co zrobić z nowo powołanym prezydentem, burmistrzem, wójtem, gdy rada w powtórnym głosowaniu uchyli odwołanie poprzedniego?
- art. 96 ustawy samorządowej
Nowelizacja tego artykułu rodzi istotne pytania na które w projekcie brak odpowiedzi. Jakie skutki prawne pociągnie odrzucenie przez radę gminy żądania wojewody o odwołanie prezydenta, burmistrza, wójta?
Jaki jest status zawieszonego przez wojewodę (dlaczego nie przez radę) prezydenta, burmistrza, wójta względem którego wszczęto postępowanie karne?
Kto kieruje pracami zarządu i urzędu gminy w czasie trwania zawieszenia zwłaszcza, gdy postępowanie trwa długo? W jaki sposób zostaną naprawione szkody prezydentowi, burmistrzowi, wójtowi, gdy w wyniku postępowania zostanie oczyszczony z podejrzeń?

Przewodniczący Rady Stowarzyszenia Gmin Małopolski
Kazimierz Barczyk
Kraków, 15 luty 1994 r.