Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski

Międzynarodowe Forum Gospodarki Odpadami

Kazimierz Barczyk, Przewodniczący Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP.
Tezy wystąpienia podczas VIII Międzynarodowego Forum Gospodarki Odpadami SOSEXPO 2019.

1. Plan Gospodarki Odpadami Województwa Małopolskiego na lata 2016-2022 (PGOWM) przyjęty przez Sejmik Województwa Małopolskiego uchwałą nr XXXIV/510/17 z dnia 27 marca 2017 roku, jako dokument strategiczny w zakresie gospodarki odpadami wskazuje, iż celem nadrzędnym jest rozwijanie na terenie województwa małopolskiego systemu gospodarki odpadami opartego na zapobieganiu powstawania odpadów, przygotowywaniu ich do ponownego użytku oraz recyklingu. Zapobieganie powstawaniu odpadów jest działaniem stojącym najwyżej w hierarchii sposobu postępowania z odpadami i stanowi istotny element realizacji celów strategicznych którymi zgodnie z PGOWM są:

- przerwanie powiązania między rosnącą ilością odpadów, a wzrostem gospodarczym oraz nacisk na zapobieganie powstawaniu odpadów wraz z ich ponownym użyciem, co jest elementarnym działaniem w celu wdrożenia gospodarki o obiegu zamkniętym.
 - osiągnięcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości minimum 50% ich masy do 2020 roku.
- ograniczenie ilości odpadów unieszkodliwianych na składowiskach.

2. Województwo Małopolskie w roku 2017 osiągnęło poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysokości 28% przy obowiązku uzyskania 20%. W kolejnych latach poziom recyklingu powinien wynieść minimum:

- w 2018 roku - 30%
- w 2019 roku - 40%
- w 2020 roku - 50%

Istnieje zagrożenie, iż w następnych latach ww. poziomy nie zostaną osiągnięte ze względu m.in. na złej jakości surowce wtórne zbierane u "źródła".

3. Unia zaostrza przepisy dotyczące odpadów z produktów plastikowych - projekt dyrektywy plastikowej (w sprawie ograniczenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko).

- zakaz obrotu od 2021 r. 10 produktami plastikowymi jednorazowego użytku, które mają bezpieczne dla środowiska zamienniki (talerzykami i sztućcami, patyczkami kosmetycznymi, kijkami do balonów, styropianowymi pudełkami i kubkami (EPS), produktami wykonanymi z oxo-degradowalnych tworzyw).
- od 2025 r. nakrętki i wieczka mają być na stałe przymocowane do butelek i pojemników. To oznacza, że z rynku znikną plastikowe butelki z nakrętkami luzem.
- najpóźniej do 2023 roku wszystkie butelki plastikowe będą musiały być wykonane w minimum 25 proc. z materiału pochodzącego z recyklingu, a w 2030 r. w 30 proc.
- poziom odzysku plastikowych butelek na napoje powinien wynieść 77 proc. do 2025 r. i 90 proc. do 2029.

4. Unia wprowadza wymogi zasadnicze dla odpadów opakowaniowych w zmienianej Dyrektywie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, co ma zapobiec problemowi wypuszczania na rynek opakowań wykonanych z różnego rodzaju plastiku.

- ograniczenie objętości i masy opakowań do wielkości minimalnych pozwalających na utrzymanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa, higieny i akceptacji dla konsumentów,
- zmniejszenie do minimum obecności substancji niebezpiecznych w materiałach opakowaniowych lub ich składnikach,
- projektowanie opakowań nadających się do wielokrotnego użycia i odzysku.

5. Od początku 2018 r. Chiny nie przyjmują papieru i tektury, tekstyliów, niektórych metali oraz tworzyw sztucznych.

- zakaz eksportu odpadów do Chin powinien wpłynąć na powstanie innowacyjnych metod recyklingu tych odpadów i nowych przedsiębiorstw zajmujących się przetwarzaniem odpadów.
- większa ilość odpadów tworzyw sztucznych do przetworzenia może doprowadzić do tego, że zwiększy się udział recyklatu w gotowych wyrobach i obniży zużycie surowców pierwotnych.
- konsekwencją chińskiego zakazu importu odpadów będzie obniżenie cen w Europie i w Polsce na wysortowane odpady tworzyw sztucznych oraz ich widoczna nadpodaż. Mogą się pojawić problemy ze sprzedażą odpadów po stronie sorterów, którzy, z powodu braku zbytu, będą gromadzić duże ich ilości. Dochodzi wręcz do sytuacji, gdzie przedsiębiorca chcąc pozbyć się zgromadzonych surowców wtórnych musi za ich recykling zapłacić.

6. Wzrost opłat za odpady komunalne wiąże się m.in z :

- zaniżaniem przez firmy kosztów odbioru i zagospodarowania bezpośrednio po wejściu w życie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w celu wejścia na rynek,
- spadkiem cen surowców wtórnych w wyniku embarga Chin na surowce wtórne,
- wzrostem wydatków na płace, m.in. w związku z podniesieniem minimalnego wynagrodzenia,
- wzrostem innych kosztów, wynikającym z ostatnich zmian przepisów, które mają na celu zwiększenie poziomu recyklingu. Te zmiany to m.in. wprowadzenie (w 2017 roku) obowiązku stosowania osobnych pojemników na plastik i papier oraz wrzucania do oddzielnego pojemnika odpadów organicznych, np. resztek jedzenia czy zepsutej żywności.

7. Gospodarka o obiegu zamkniętym to model produkcji i konsumpcji, który polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących materiałów i produktów tak długo, jak to możliwe. W ten sposób wydłuża się cykl życia produktów. W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy cykl życia produktu dobiega końca, surowce i odpady, które z niego pochodzą, powinny zostać w gospodarce. Można je z powodzeniem wykorzystać ponownie, tworząc w ten sposób dodatkową wartość.

8. Synthos S.A. planuje budowę nowej instalacji do produkcji XPS polistyrenu ekstrudowanego, który jest nowoczesnym materiałem termoizolacyjnym.

- w procesie produkcyjnym obok tradycyjnego surowca (PS) wykorzystywane będą recyklaty pochodzące z zagospodarowania odpadów opakowaniowych z tworzyw styrenowych czyli styropianowych, co zgodne jest z koncepcją gospodarki o obiegu zamkniętym i założeniami Strategii dla Plastików Unii Europejskiej.

9. System gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Krakowa jako przykład dążenia do gospodarki o obiegu zamkniętym.

- wysoko rozwinięta selektywna zbiórka u "źródła" w tym odpadów biodegradowalnych i kuchennych w wyniku której, uzyskuje się wysokiej jakości surowce wtórne.
- uruchomienie Instalacji Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych stanowiącej ostatni-zamykający element systemu gospodarowania odpadami. EKOSPALARNIA umożliwia przekształcanie 220 tys. ton odpadów komunalnych w ciągu roku. W wyniku spalania wyprodukowana zostaje energia elektryczna (około 65 000 MWh), i energia cieplna (280 000 MWh). Energia uzyskana w procesie termicznego przekształcania jest w znacznej części energią odnawialną.

10. Przykłady występującej na terenie województwa gospodarki o obiegu zamkniętym.

- Zakłady Górniczo-Hutnicze "Bolesław" - odzyskiwanie rud cynku i ołowiu z odpadów poflotacyjnych.
- Maspex Sp. zo.o w Tymbarku - system kogeneracyjny (CHP) w przetwórni owoców i warzyw w Tymbarku, który poprzez wykorzystanie biogazu wytwarzanego w oczyszczalni ścieków i gazu ziemnego wytwarza energię elektryczną i cieplną, a także parę technologiczną i wodę lodową na potrzeby własne zakładu.

11. Inicjatywy Województwa Małopolskiego w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym:

- uczestnictwo Województwa Małopolskiego w projekcie Interreg Europe "SYMBY - symbioza przemysłowa na rzecz zrównoważonego rozwoju regionalnego i efektywnego gospodarowania zasobami w gospodarce o obiegu zamkniętym".
- kampania ekologiczna promująca recykling/upcykling, sieć napraw i ponowne użycie, w ramach której, z nieaktualnych banerów reklamowych województwa, zostały uszyte torby do codziennego użytku i wykorzystane jako nagrody dla mieszkańców województwa w przeprowadzonych konkursach ekologicznych na temat hierarchii postępowania z odpadami.
- uruchomienie dofinansowania w ramach tzw. "małych grantów" do wydarzeń promujących gospodarkę o obiegu zamkniętym w tym zapobieganie powstawaniu odpadów.

Postulaty:

1. Wprowadzenie efektywnego systemu rozszerzonej odpowiedzialności producentów dla odpadów opakowaniowych w tym "kaucjonowania", co przyczyni się do rozwoju selektywnej zbiórki, umożliwi uzyskanie zakładanych poziomów recyklingu jak i ograniczy spalanie odpadów w kotłach domowych.

2. Tworzenie przestrzeni do wymiany wiedzy nt. innowacyjności procesów, w tym symbiozy przemysłowej w której odpady lub produkty uboczne z jednego sektora stałyby się surowcem dla innego.

Zdjęcia


fotografii: 8, na stronach: 1